Czytelnia on-line

Tomasz Borowski Stąpając między faktami a mitami, czyli cała prawda o tzw. halluksach Paluch koślawy (czyli po łacinie hallux valgus) jest najpowszechniej występującą deformacją stopy. Dane statystyczne szacujące skalę problemu są niejednoznaczne. Różne wyniki badań podają, że od kilku do kilkunastu procent populacji ma różnego stopnia problemy z koślawością palucha. Liczne doniesienia naukowe wykazują jednoznacznie, że do takiego stanu rzeczy przyczynia się rozwój cywilizacyjny. W procesie ewolucji, na skutek stopniowej pionizacji postawy ciała, budowa stopy uległa licznym zmianom. Architektura sklepienia kośćca stopy, jej mięśnie i silne więzadła stabilizujące stawy spowodowały, że stała się ona idealną „podporą” dla ciała, umożliwiającą jednocześnie poruszanie się w pozycji pionowej. Jednakże zmiany cywilizacyjne takie jak: odbiegający od pierwotnego tryb życia, nienaturalne podłoże, po którym chodzimy (zwykle są to przecież płaskie, twarde podłogi lub miękkie dywany) oraz często niewłaściwe obuwie sprawiają, że stopa nadal ulega postępującym zmianom, tym razem jednak deformacyjnym. Kreatorzy mody prześcigają się w szalonych pomysłach na nowe fasony obuwia, a ponieważ największe pole do popisu mają twórcy obuwa damskiego, stąd też kobiety, niestety najczęściej młode, znajdujące się w okresie dorastania i ostatecznego kształtowania struktur kostnych stopy, radośnie przyozdabiają swoje stopy w obuwie o coraz to wymyślniejszych kształtach. Z czasem jednak doświadczają skutków takiego postępowania. Zgodnie z tym, co podaje literatura przedmiotu, większość osób uskarżających się na zdeformowane i bolesne halluksy to kobiety w wieku od 40 do 60 lat. Jednak na podstawie badań własnych możemy stwierdzić, że problem palucha koślawego dotyczy coraz młodszych pacjentów. Czym jest paluch koślawy, a czym paluch koślawy nie jest Wokół koślawych halluksów narosło wiele nieporozumień. Podręczniki ortopedii określają to schorzenie jako zniekształcenie w obrębie stopy, polegające na koślawym ustawieniu palucha (odchyla się w stronę zewnętrznej krawędzi stopy) i szpotawym ustawieniu pierwszej kości śródstopia (kość odchyla się w stronę wewnętrznej krawędzi stopy). Efektem tego jest wystawanie po stronie przyśrodkowej stopy głowy pierwszej kości śródstopia. Pacjentom zaś hallux valgus kojarzy się przede wszystkim z niezwykle bolesną, powiększoną kaletką stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Koślawości palucha towarzyszy również płaskostopie, a w konsekwencji tego – dokuczliwy ból przedniej części stopy. Patrząc jednak troszkę szerzej, cokolwiek nieprawidłowego pod względem biomechaniki dzieje się w stopie, wpływa to niekorzystnie na całość kończyny dolnej. I tak, po kilku latach chodzenia z koślawymi paluchami mogą pojawić się bóle stawu kolanowego, biodra albo nawet kręgosłupa. Zwykle pacjenci mogą nie kojarzyć tych zależności. Jakie są przyczyny powstawania koślawości halluksów? Przyczyn koślawości halluksów może być wiele. Wśród opublikowanych materiałów popularnonaukowych, jako przyczynę hallux valgus wymienia się: -  noszenie nieprawidłowego obuwia (szczególnie buty na wysokim obcasie ze zwężonymi przodami, ale też – co może niektórych zdziwić – sandały typu „japonki”), -  skrócenie pewnych, określonych grup mięśniowych w obrębie kończyn dolnych, -  zmiany przeciążeniowe stopy (w tym również płaskostopie), -  niestabilności stawu skokowego i stopy, -  nadwaga. Pamiętajmy też, że jeśli stopa wpływa na ustawienie stawu kolanowego, biodrowego czy miednicy, to równie dobrze może dochodzić do zależności odwrotnej, to znaczy, że wszelkie zmiany w innych częściach ciała wpływają na biomechanikę stopy. W swojej praktyce spotkałem pacjentów, którzy mieli bóle stopy oraz zmiany deformacyjno-przeciążeniowe przodostopia spowodowane nieprawidłowościami w stawie biodrowym, kolanowym, w obszarze miednicy, a nawet - w połączeniu głowy z szyjnym odcinkiem kręgosłupa. Biorąc pod uwagę wszystkie współzależności biomechaniczne, tak naprawdę koślawość palucha jest skutkiem całego procesu zmian zachodzących w całej kończynie dolnej, miednicy i kręgosłupie; a nie jedynie skrzywieniem dużego palca stopy! Z tego powodu hallux valgus towarzyszy bardzo często m.in.: -  niewydolności aparatu więzadłowego stopy i stawu skokowego, -  zaburzeniom ruchomości w stawach stępu, -  skrętnemu (typu ósemkowego) ustawieniu miednicy, -  zablokowaniu stawu krzyżowo- biodrowego, -  zablokowaniu niektórych segmentów kręgosłupa, -  ekscentracji guzowatości piszczeli, -  zaburzeniom gry stawowej stawu biodrowego lub kolanowego, -  skróceniu mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego, -  skróceniu rotatorów stawu biodrowego i pasma kulszowo-goleniowego, -  niewydolności więzadeł stawu kolanowego. Jak zapobiegać koślawości palucha? Niezależnie od tego, czy mamy początkowe objawy koślawości palucha czy jeszcze nie, możemy sobie pomóc, działając profilaktycznie. W tym celu należy pamiętać o tym, by nosić wygodne obuwie; szczególnie niekorzystne dla stopy są buty na wysokich obcasach i spiczastych zakończeniach. Należy jak najwięcej spacerować boso po urozmaiconym, miękkim podłożu. Należy też dbać o prawidłową wagę ciała, gdyż nadwaga i otyłość nadmiernie obciążają stopy i przyczyniają się do ich deformacji. Niestety, jeśli chodzi o profilaktykę i wspomaganie leczenia koślawości palucha, to najczęsciej pacjentki zostają masowo wprowadzane w błąd. Najlepszym przykładem tego są oferowane w sprzedaży gumowe rozpórki (zwane czasem klinami) wkładane między pierwszym a drugim palcem stopy, które mają rzekomo działać profilaktycznie przeciw koślawości halluksa. Niestety, siła przykurczonych mięśni palucha jest bardzo wielka. Uwarunkowania biomechaniczne sprawiają, że siły działające na paluch w czasie chodu są nieporównywalnie większe od działania gumowych rozpórek. Doprowadza to do tego, że skutkiem noszenia takich wkładek jest jeszcze większe przygniatanie i deformowanie pozostałych czterech mniejszych palców. W sytuacjach krańcowych, doprowadza to do sytuacji, w której zaczyna brakować wolnej przestrzeni dla palca drugiego. Skutkiem stosowania oferowanych w sprzedaży gumowych rozpórek jest jeszcze większe przygniatanie i deformowanie pozostałych palców. Postępujące koślawe ustawienie palucha powoduje deformacje pozostałych palców. Do stanu tego przyczynia się również noszenie oferowanych w sprzedaży klinów i rozpórek wkładanych między palcami. Mity na temat halluksów, czyli jak wyleczyć koślawości palucha się nie da Koślawości palucha, niestety, nie można wyleczyć “domowymi sposobami”. Na internetowych forach dyskusyjnych spotkać można mnóstwo “cudownych” rad, jak można sobie samemu pomóc. Niestety, większość z nich to tylko efekt zupełnej nieznajomości tematyki przyczyn powstania i leczenia koślawości halluksa. Niżej podaję listę najczęściej opisywanych “cudownych” sposobów na halluksy, z którymi można się spotkać w internecie i w różnych drukowanych pisemkach, a nawet aptekach. Łączy je jedno - nie da się nimi w żaden sposób wyleczyć ani nawet zapobiec koślawości halluksów: -  diety, głodówki, spanie przy otwartym     oknie, picie mleka, -  smarowanie amoniakiem, -  kuracje ziołowe, -  okłady z liści kapusty lub szczawiu, -  wkładki i kliny wkładane między palce, -  bandażowanie palców stóp, -  tzw. ćwiczenia “korekcyjne” przeciw płaskostopiu, -  fizykoterapia (prądy, laser, pole magnetyczne, naświetlania, itp.), -  jogging, pływanie, jazda na rowerze, spacery, uprawianie sportu -  tabletki, maści, żele, czopki i kroplówki, -  akupunktura i akupresura, -  klapki z wypustkami, -  joga, reiki, misy tybetańskie, medytacje, -  aparaty i szyny zakładane na noc (koślawe halluksy powstają przecież w czasie chodzenia, a nie spania, gdy stopy są odciążone).